نگاهی هم‌افزا: ارتباط هوش مصنوعی و علوم شناختی
ارتباط هوش مصنوعی و علوم شناختی دو طرفه، گسترده، عمیق و ظریف است. مطالعات شناختی هر روز به یافته‌های جدیدی می‌رسند، اما هنوز نظریه منسجمی برای توضیح منبع هوشمندی انسان ارائه نشده است.
هوشمندسازیِ مصنوعات بشری معانی متفاوتی را به ذهن متبادر می‌کند و این تفاوت، ریشه در تنوع تعریف هوش و منبع آن دارد. از آنجا که انسان از بالاترین سطح هوش در میان موجودات زنده برخوردار است، یک محک اصلی برای ارزیابی سطحِ هوشِ یک مصنوع، مقایسه تراز هوش آن با انسان است. محک‌های مستقل از مرجعیت هوش انسان نیز برای ارزیابی هوش مصنوعات هوشمند وجود دارند.
از میان آنها می‌توان به قابلیت تطابق با محیط‌های پیچیده و حل مسائلی که انسان‌های معمولی امکان حل آن را ندارند، اشاره کرد. به عنوان مثال می‌دانیم که انسانها در تشخیص چهره و بازشناسایی افراد بسیار کارامد و سریع هستند، اما تعداد افرادی که ما معمولاً قادر به بازشناسی آنها از طریق مشاهده چهره آنها هستیم محدودهستند. بنابراین سامانه‌ای که بتواند تعداد بسیار زیادی انسان را از روی چهره آنها با دقت قابل قبول بازشناسی کند به قدرتی ورای توانایی انسان عادی نیاز دارد.
مثال دیگر، سامانه‌های برنامه‌ریزی است که قادرند فراتر از قابلیت‌های انسان، برنامه‌ای بهینه را برای حل مسائل پیچیده، اما خوش رفتار، ارائه دهند. براساس این دیدگاه، حد اعلای هوشمندی به انسان ختم نمی‌شود، اما نکته ظریفی در این میان نهفته است.
انسان موجودی تک ساحتی و تک وظیفه‌ای نیست و مهمتر آنکه موجودی اجتماعی است. ما قادریم کارهای پیچیده و بسیار متنوع را بعضاً به صورت همزمان، در سطح فردی و اجتماعی انجام دهیم، اما در انجام هر کاری محدودیت‌هایی داریم. به عنوان مثال، ما باید حرکت خود را در هنگام دویدن کنترل کنیم، تشخیص چهره دهیم، در شرایط پیچیده اقتصادی تصمیم‌گیری کنیم، آینده را تصور و پیش‌بینی کنیم و روابط اجتماعی و عاطفی خود را تنظیم و مدیریت کنیم. به عبارت دیگر، برای بقا نیاز به حل مسائل متنوع و پیچیده داریم. بنابراین ساختارهای جسمانی، مغزی و ذهنی ما برای انجام وظایف بسیار متنوع و متناسب با محیط زندگی ما شکل گرفته‌اند.
این امر، در راستای استفاده بهینه از منابع، برخی از توانایی‌های ما را به صورت طبیعی برای انجام وظایف زندگی تنظیم کرده است. بنابراین در برخی از مسائل خاص، سامانه‌های هوشمند مصنوعی بهتر از انسانها عمل می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود با توجه قیود و محدودیت‌های متفاوتی که سامانه‌های طبیعی با آن روبه رو هستند، در آینده سامانه‌های مصنوعی در انجام طیفی از وظایف از انسان پیشی گیرند. با این وجود الهام از انسان برای ساخت موجودات هوشمند و سازگار با جامعه بشری و محیط زندگی طبیعی جایگاهی ویژه در هوش مصنوعی مدرن دارد.
مجید نیلی‌احمدآبادی
منبع: isti.ir
